Ziektegerelateerde ondervoeding blijft een onderbelicht én onderschat probleem
Extra screening is cruciaal. Eén op de vijf kankerpatiënten overlijdt aan ondervoeding.
Brussel, 15 mei 2025 - Ziektegerelateerde ondervoeding blijft een onderschat maatschappelijk probleem: één op de drie ouderen1 en één op de vijf patiënten loopt een risico op ondervoeding2. Ziektegerelateerde ondervoeding kan leiden tot een langer herstel of vroegtijdig overlijden. Zo overlijdt 20% van de kankerpatiënten niet rechtstreeks aan de ziekte maar aan de gevolgen van ondervoeding. Nutritionele therapie is één van de meest kosteneffectieve behandelingen in de medische zorg en kan een antwoord bieden aan de stijgende kosten in de gezondheidszorg.
Ondervoeding is een ernstige aandoening waarbij het lichaam niet de juiste hoeveelheid voedingsstoffen krijgt om goed te functioneren. Dit kan leiden tot gewichtsverlies, verlies van spiermassa, een verzwakt immuunsysteem, vertraagde wondgenezing en langere ziekenhuisopnames. Hoewel ondervoeding vaak geassocieerd wordt met een te laag gewicht, kan het ook voorkomen bij mensen met een gezond gewicht of zelfs bij personen met obesitas, waarbij iemand met een hoog lichaamsgewicht of vetpercentage toch noodzakelijke spiermassa verliest (sarcopene obesitas)3.
Tijdig ingrijpen bij ondervoeding kan levens redden
Ondanks de bestaande richtlijnen blijft ondervoeding te vaak onder de radar als oorzaak van verschillende medische problemen. Prof. dr. Elisabeth De Waele, Hoofd Klinische Nutritie, UZ Brussel, pleit voor een systematische screening van patiënten om ondervoeding vroegtijdig te identificeren en tijdig in te grijpen met de juiste nutritionele therapie.
“Gemiddeld 10% van de nieuwe patiënten die worden gehospitaliseerd zijn ondervoed. Bij kanker en andere ernstige aandoeningen loopt dit cijfer aanzienlijk op. Gewichtsverlies, het verlies van spiermassa en de verminderde eetlust zijn vaak de eerste symptomen die leiden tot de diagnose.” stelt prof. De Waele.
Medische disciplines met de hoogste ziektegerelateerde ondervoeding bij ziekenhuisopname (Cijfers van 2024 op basis van systematische screening bij UZ Brussel) |
|
|---|---|
Geriatrie | 29% |
Oncologie | 17% |
Maag-darmziekten | 12% |
Long- en nierziekten | 14% |
"Alle patiënten die op intensieve zorgen worden opgenomen, lopen het risico op ondervoeding. Tot 70% van de mensen met kanker wordt echter daadwerkelijk geconfronteerd met ondervoeding. Één op de vijf kankerpatiënten overlijdt niet rechtstreeks aan de ziekte, maar aan de ondervoeding die daarmee gepaard gaat. 20%, dat is een schokkend cijfer! Toch wordt ondervoeding bij kankerpatiënten nog veel te weinig vastgesteld en behandeld. We weten hoe we dit probleem kunnen aanpakken, maar de implementatie hapert door een tekort aan kennis bij gespecialiseerde artsen die niet worden opgeleid in nutritie. Bovendien zien we een tekort aan gespecialiseerde zorgverleners en diëtisten in het ziekenhuis. Ondervoeding blijft daardoor nog té vaak onder de radar.” zegt prof. dr. Elisabeth De Waele, Hoofd Klinische Nutritie, UZ Brussel.
Nutritionele therapie
Ook veel thuiswonende ouderen hebben een tekort aan essentiële voedingsstoffen. 65-plussers letten vooral op hun voeding om overgewicht te vermijden. Daarbij ziet men soms over het hoofd dat er voldoende eiwitten opgenomen moeten worden om spiermassa te behouden en dat vitamine D en calcium inname belangrijk is om bijvoorbeeld osteoporose tegen te gaan. Daarom is er steeds meer aandacht voor medische voeding en beweging als onderdeel van een doeltreffend zorgplan, met medische voeding als een van de stappen van een nutritionele therapie.
"Ondervoeding heeft een enorme impact op het resultaat van medische behandelingen, maar wordt nog te vaak onderschat. Patiënten die ondervoed een operatie ondergaan - of het nu gaat om een heupfractuur of een darmtumor – lopen vier keer meer risico op complicaties en hebben een verhoogde kans op overlijden binnen zes maanden na de ingreep. Toch wordt bij veel patiënten nog steeds geen systematische preoperatieve screening op ondervoeding uitgevoerd. Bij patiënten waar dit wél gebeurt, zien we een significant beter resultaat van de behandeling of operatie. Nutritionele therapie is één van de meest kosteneffectieve behandelingen in de medische zorg en biedt ook een antwoord op de stijgende kosten in de gezondheidszorg. Er is een mentaliteitsverandering nodig om voedingszorg een volwaardige plaats te geven binnen de medische praktijk, want de impact ervan op herstel en levenskwaliteit is enorm." aldus prof. dr. Elisabeth De Waele, Hoofd Klinische Nutritie, UZ Brussel.
Medische voeding bevat essentiële voedingsstoffen, zoals extra eiwitten, vetten, vitamines en mineralen, die het lichaam dagelijks nodig heeft om goed te functioneren. In overleg met een arts of diëtist wordt medische voeding aanbevolen om patiënten te helpen een evenwichtige voeding te behouden bij ziekte of andere oorzaken van ondervoeding. De wetenschap heeft aangetoond dat medische voeding, in combinatie met een gevarieerd dieet en voldoende beweging, een belangrijke rol kan spelen bij het verbeteren van ziektegerelateerde ondervoeding. Daarnaast kan het bijdragen aan de levenskwaliteit van patiënten en helpt het kwetsbare ouderen hun onafhankelijkheid te behouden.
Nutricia innoveert verder met plantaardige medische voeding
Het Danone Research & Innovation-centrum in Utrecht blijft met Nutricia investeren in onderzoek en ontwikkeling om het aanbod aan medische voeding (drinkvoeding en sondevoeding) optimaal af te stemmen op de behoeften en verwachtingen van patiënten. Verschillende varianten aanbieden verhoogt de motivatie van patiënten en draagt bovendien bij aan de effectiviteit van de voedingsbehandeling. Zo lanceerde Nutricia drinkvoeding met smaken die speciaal werden ontwikkeld door én voor patiënten met smaakveranderingen als gevolg van ziekte.
Traditioneel bevat medische voeding eiwitten van dierlijke oorsprong. Recent onderzoek1 toont echter aan dat plantaardige eiwitten vergelijkbare effecten hebben op lichaamsgewicht, spiermassa en spierkracht bij patiënten met een risico op ondervoeding. In 35 klinische studies werden hiervoor soja- en erwteneiwitten vergeleken met traditionele dierlijke eiwitten.
Daarom lanceert Nutricia een nieuw gamma aan plantaardige drink- en sondevoedingen. Bij de plantaardige drinkvoeding lanceerde Nutricia dit jaar een zoete variant én de enige hartige medische drinkvoeding. Midden maart volgde een nieuwe 100% plantaardige sondevoeding. Deze verschuiving naar plantaardige eiwitten sluit aan bij de groeiende vraag van patiënten naar duurzamere en gevarieerdere voedingsopties, of dit nu het gevolg is van keuzes in levensstijl, overtuiging of de wens naar variatie in hun medisch dieet.
Voor een interview met prof. dr. Elisabeth De Waele, Hoofd Klinische Nutritie, UZ Brussel, gelieve contact op te nemen met:
Jasmien De Gussem
Amélie Van Roey
1 Risico op ondervoeding bij ouderen | sciensano.be
2 Meulemans A et al. Am J Clin Nutr 2021;114 :1123-1130
3 Cederholm T . ,Bosaeus I. ;N Eng J Med ;2024;391;155-65
4 Hofman, Z et al. "Suitability of plant proteins in medical nutrition." Clinical Nutrition, October 2024, ESPEN 63: 1269-1270.
